Social Climate Tech News

Wed 28 09 2022
Image

Het einde van de globalisering

by bernt & torsten

In de jaren 1990 voorspelden William Strauss en Neil Howe een “vierde wending” rond 2020, wat de definitieve herordening betekent van een once-in-generation wereldorde. Hun stelling is niet per se pessimistisch, hoewel een “positieve” resolutie niet gegarandeerd is. Hoe dan ook, hun stelling is onhandig voor progressieven, die lineaire vooruitgang beloven, geen generatiecycli.

Tegen 2022, gezien de pandemie, inflatie, burgerlijke onrust, Russische agressie, Iraanse geheime acties, Chinees imperialisme en de “wake-up” aanval op de westerse beschaving zelf, zijn westerse lezers zeker vatbaarder voor cyclische theorieën.

Het nieuwe boek van Peter Zeihan richt zich op de neergang van ‘de door Amerika geleide orde’. Amerika’s relatieve militaire macht (vooral de scheepvaart) is niet in staat om de uitdagingen bij te houden, dus de wereldhandel neemt af. Tegelijkertijd stellen vergrijzende bevolkingsgroepen meer eisen aan overheidsinkomsten, terwijl lage vruchtbaarheid minder werknemers biedt om die inkomsten te genereren.

Het is een bekende waarschuwing. Zeihans pleidooi ligt in zijn belofte om ons te vertellen wat er daarna komt.

Zeihan omschrijft zichzelf in dit boek als “een soort hybride publieke spreker/consultant (de fancy marketingterm is geopolitiek strateeg).” Zeihan is een groot spreker in het openbaar. Hij kwam onder mijn aandacht toen hij ian Bremmer besprak op de podcast van Sam Harris. (Dit was vóór Harris’ onaangeboorde beschrijving van Trump als kwaadaardiger dan Osama bin Laden, toen ik me afmeldde.)

Als reactie op Bremmers pseudo-academische en bevooroordeelde optimisme en incrementalisme kwam Zeihan naar voren als bewijs en gemeten. Het boek daarentegen is anekdotisch en egocentrisch van inhoud, en sensationeel en alledaags van stijl. Soms is Zeihan lelijk in de mond. Soms is hij grammaticaal zo creatief dat hij onduidelijk wordt.

Zeihans kardinale gegevens zijn onbetrouwbaar, zoals zijn schatting van 40 miljoen doden tijdens Mao’s Culturele Revolutie. Het boek over maoïsme dat ik vorige week recenseerde, gaf een bovengrens van 8 miljoen.

Zeihans kwalitatieve observaties zijn ook onbetrouwbaar. Zo traceert hij de culturele revolutie terug naar ‘China’s proces dat de macht zo stevig in zo weinig handen centraliseert’. In feite drong Mao er overal bij Chinezen op aan om het heft in eigen handen te nemen. Mao centraliseerde daarna, om de orde te herstellen.

De tweede helft van Zeihans boek is minder anekdotisch. Het wordt een encyclopedie met informatie over valuta, fossiele brandstoffen, metalen en schepen.

De grafieken en tabellen nemen in frequentie toe. Op onverklaarbare wijze duwde de setter de meeste grafieken naar een derde van een pagina elk, zodat legenda’s en lijnen (in grijstinten) niet meer van elkaar te onderscheiden zijn (hoewel je ze in kleur kunt openen op de startpagina van Zeihan). Zeihan verwijst in ieder geval nauwelijks naar de graphics, waardoor ze voor de leek betekenisloos zijn.

Het boek doet me vaak denken aan The World is Flat van Thomas Friedman. Het werd een bestseller in 2005, dankzij Friedmans vrienden in de journalistiek en progressieve politiek. O, wat hebben we geleden in de gemeenschap van het buitenlands beleid, terwijl goedbedoelde kennis dit boek rondgooide alsof het diepgaand was! Ja, de communicatie gaat sneller. Goed genoteerd, Thomas, maar bespaar ons nog eens honderd anekdotes van ‘bewijs’. Friedmans belofte dat globalisering steeds meer vrede en welvaart zou brengen, lijkt nu absurd. Het had er toen absurd uit moeten zien, maar het kwam politiek goed uit.

Daarom moet je de ironie waarderen van Zeihan die Friedmans absurde stijl kiest om de achteruitgang van de globalisering te voorspellen. Beide boeken zijn langdradig en superieur. Elk claimt een duidelijke trend. Ze zijn allemaal sensationeel. Neem deze zin, op zeihan’s derde pagina:

Om hun nieuwe coalitie te versterken, bevorderden de Amerikanen ook een omgeving van wereldwijde veiligheid, [kalla kriget] zodat elke partner overal en altijd naartoe kon gaan, contact kon hebben met iedereen, op welke economische manier dan ook, deel kon nemen aan elke toeleveringsketen en toegang had tot alle materiële inspanningen – allemaal zonder de noodzaak van militaire escorte.

Werkelijk? Iemand, altijd en overal, zonder militaire escorte?

Ik weet dat Zeihan weet dat dit niet waar is, want honderden pagina’s later beschrijft Zeihan piraterij.

Zeihan’s slechte discipline, flamboyantie, repetitiefheid en luchtigheid verklaren waarom dit boek 500 pagina’s beslaat (ondanks geen citaten). Ik kan me niet voorstellen dat de mediane lezer het beëindigt. Als de hoofdstukken over financiën ze niet afsluiten, zullen de hoofdstukken over industriële materialen dat wel doen – lang voor de hoofdstukken over landbouwproducten.

Het siert Hemhan dat hij de nadruk legt op brede veranderingen, zij het binnen saaie, ongrammaticale overdrijving.

Sinds 1945 is de wereld de beste ooit. Het beste dat het ooit zal worden. Dit is een poëtische manier om te zeggen dat dit tijdperk, deze wereld – onze wereld – gedoemd is. De jaren 2020 zullen bijna overal een ineenstorting van consumptie en productie en investeringen en handel zien.

Zeihan moet ook worden gecrediteerd met het uitdagen van enkele progressieve tropen. Hij schat bijvoorbeeld dat groene technologie niet “meer dan een dozijn procentpunten van de vraag naar fossiele brandstoffen zal scheren”, zelfs waar geografie en klimaat het meest gunstig zijn. Zeihan voorspelt ook het einde van de euro en daarna de Europese Unie.

Voor het overige is het boek ontevreden. Vanaf het allereerste begin belooft Zeihan inzicht in ‘de geografieën van succes’. Maar zijn ‘succesgeografieën’ worden gereduceerd tot natuurlijke barrières en grote rivieren. Als generalisatie over de antieke wereld klinkt dit eerlijk, maar zijn toepassingen werken niet. Hij verwerpt bijvoorbeeld de kansen van Ierland en die van Engeland vanwege de ‘harde ingewanden’ van Ierland. In feite zijn beide interieurs weelderig, vruchtbaar, vrij van bergen en niet meer dan 60 mijl van kustverbindingen. Engeland is kwetsbaarder voor een invasie dan voor Ierland.

Zeihan erkent geen van deze feiten. Hij gaat gewoon over van waterkracht naar windenergie, alsof windenergie Engeland heeft gemaakt. Zijn geschiedenis van technologie is net zo simplistisch als zijn geschiedenis van de geografie.

Daarom hebben we geen vertrouwen in Zeihans voorspellingen van Amerika’s geopolitieke veiligheid. Hij verwacht dat Amerika “zal ontsnappen aan het komende bloedbad”, grotendeels omdat het dat altijd heeft gedaan. Ik ben het ermee eens dat Amerika moeilijk binnen te vallen is, maar Zeihan erkent niet dat tegenstanders zijn burgers in het buitenland kunnen terroriseren, raketten van andere continenten kunnen lanceren, pandemieën kunnen veroorzaken, zijn communicatie kunnen belemmeren en zijn revolutionairen kunnen ophitsen.

In de economie is de expertise van Zeihan ongelijk. Zijn hoofdstuk over scheepvaart en fossiele brandstoffen is verhelderend, maar hij faalt in de macro-economie. Hij verklaart de neergang van het Britse Rijk door “productdumping” alleen. “Productdumping” wordt later een van zijn redenen om het Chinese imperium af te wijzen.

In militaire zaken is Zeihan beschamend verkeerd geïnformeerd. Zo schrijft hij dat “alleen Japan [utom Amerika] de technische capaciteit heeft om op te treden” in de Perzische Golf en de Chinese wateren. Hij verwacht dat Frankrijk de noord-Atlantische Oceaan en de Noordzee zal overnemen, terwijl Amerika zich terugtrekt op het westelijk halfrond. In feite heeft Groot-Brittannië altijd de verdediging van de noordelijke flank door de NAVO geleid. Ik kan me niet voorstellen dat Groot-Brittannië en Amerika hun samenwerking in de Atlantische Oceaan of Azië zouden opgeven.

Je hoeft me niet op mijn woord te geloven, maar ik heb geen 500 pagina’s om je te overtuigen. Zeihan heeft 500 pagina’s, maar geeft geen argumenten, bewijs of verwijzingen om zijn militaire opvattingen te ondersteunen.

Europa is de regio die Zeihan het minst begrijpt. Neem bijvoorbeeld deze voorspelling van hoe Europa zijn energiecrisis zal aanpakken:

Italianen vrezen dat ze Libië zullen moeten bezetten. De Fransen willen een deal forceren tegen Algerije. De Britten kijken naar West-Afrika. Iedereen heeft gelijk. Iedereen heeft ongelijk.

Zeihan’s verklaring voor brexit is nog erger: “De financiële crisis van 2007-2009 heeft economische en etnische nationalisten ertoe aangezet om aan te dringen op het scheiden van het koninkrijk van de EU.” Heeft Zeihan niet gehoord van de migrantencrisis, het democratisch tekort, de ongekozen uitvoerende macht, de rol van de EU in de financiële crisis, het EU-beleid van steeds nauwere integratie en uitbreiding?

Zeihan negeert politiek en samenleving grotendeels. Toch voorspelt hij een periode van ‘deglobalisering’ en ‘decivilisering’, wat betekent ‘een cascade van versterkende storingen die niet alleen de fundamenten beschadigen, maar ook vernietigen van wat de moderne wereld doet werken’. Hij verwacht dat het niet-westerse Globale Zuiden zal lijden onder deze decivilisering, omdat het ontbreekt aan “de stukken die vooruitgang maken: een hoger opleidingsniveau, een gemoderniseerde staat, een economisch systeem met toegevoegde waarde, sociale vooruitgang, industriële ontwikkeling of technologische vooruitgang.”

Zeihan verwacht dat Amerika decivilisatie zal vermijden. Maar hij past bovenstaande criteria niet toe op Amerika. Volgens enkele van dezelfde criteria deciviliseert Amerika: verminderd opleidingsniveau; en sociale regressie (bijv. raciale en politieke segregatie; en intrekking van vrijheden).

Zijn veronderstelling over Amerikaanse “technologische prestaties” lijkt naïef gezien het feit dat de meeste Chinese studenten STEM kiezen, terwijl de meeste Amerikaanse leraren STEM als racistisch behandelen. Zijn andere criteria zijn gekmakend ongedefinieerd. Wat is “een economisch systeem met toegevoegde waarde”?

Zeihan verwijst naar “de demografische wending van de mensheid”, maar helaas beperkt het zich tot werknemers die ouder worden tot hun pensioen. Hij gaat niet in op Strauss en Howe’s ‘Fourth Turn’, dat gaat over intergenerationele spanningen en ideologische veranderingen. In feite bespreekt hij geen ideologieën of instellingen. Voor Zeihan zijn Amerikanen gezegend door hun geografie en bevolkingsontwikkeling. Chinezen zijn gedoemd door hun geografie en bevolkingsafname. En deze factoren zijn zo krachtig dat politiek en samenleving niet besproken hoeven te worden.

Share: